Chào bạn, có bao giờ bạn nghe đến từ “cổ phiếu” trên tivi, báo đài hay trong câu chuyện của những người xung quanh chưa? Nghe thì có vẻ hơi “cao siêu” và liên quan đến tài chính, đầu tư, nhưng thực ra, cổ phiếu lại rất gần gũi và có thể là một “chìa khóa” tiềm năng cho sự tăng trưởng tài sản của bạn đấy. Nếu bạn là người mới toanh và đang tò mò muốn biết cổ phiếu là gì, thì bài viết này chính là dành cho bạn! Chúng ta sẽ cùng nhau khám phá mọi ngóc ngách về cổ phiếu một cách dễ hiểu nhất, như hai người bạn đang trò chuyện vậy.
Cổ phiếu là gì? Giải thích đơn giản cho người mới
Cổ phiếu là gì?
Hãy tưởng tượng thế này nhé, có một công ty rất thành công, ví dụ như một chuỗi cà phê mà bạn rất thích. Công ty này muốn mở rộng thêm nhiều cửa hàng hơn nữa, nhưng lại không đủ vốn. Thay vì đi vay ngân hàng, họ quyết định “chia nhỏ” công ty của mình thành nhiều phần nhỏ hơn và bán những phần này cho những người quan tâm. Mỗi phần nhỏ này chính là một cổ phiếu.
Khi bạn mua một hoặc nhiều cổ phiếu của công ty đó, bạn sẽ trở thành một cổ đông, tức là một người đồng sở hữu một phần của công ty. Bạn không chỉ đơn thuần là người bỏ tiền ra mà còn có quyền lợi và trách nhiệm nhất định liên quan đến hoạt động của công ty.
Hiểu một cách dễ hiểu về quyền sở hữu
Nghe có vẻ hơi trừu tượng đúng không? Vậy thì mình sẽ lấy một ví dụ khác cho dễ hình dung nhé. Giả sử bạn và một người bạn cùng nhau mở một quán trà chanh nhỏ. Để có vốn, mỗi người góp vào 50 triệu đồng. Trong trường hợp này, mỗi người sở hữu 50% “cổ phần” của quán trà chanh đó. Nếu quán làm ăn phát đạt, cả hai bạn đều có lợi nhuận. Tương tự, khi bạn mua cổ phiếu của một công ty, bạn đang sở hữu một phần nhỏ của công ty đó và sẽ được hưởng lợi nếu công ty làm ăn tốt.
Ví dụ minh họa về cổ phiếu
Để bạn hình dung rõ hơn, mình sẽ đưa ra một ví dụ cụ thể. Chẳng hạn, công ty ABC phát hành 1 triệu cổ phiếu ra công chúng. Nếu bạn mua 100 cổ phiếu của công ty này, nghĩa là bạn đang sở hữu 100/1.000.000 = 0.01% quyền sở hữu của công ty ABC.
Khi công ty ABC hoạt động có lãi, họ có thể chia một phần lợi nhuận này cho các cổ đông dưới dạng cổ tức. Ngoài ra, nếu công ty ABC ngày càng phát triển và có giá trị hơn, giá cổ phiếu của họ trên thị trường cũng có thể tăng lên, và bạn có thể bán cổ phiếu của mình với giá cao hơn để kiếm lời.
Bản chất và các loại cổ phiếu phổ biến trên thị trường
Bản chất của cổ phiếu: Chứng khoán vốn
Về bản chất, cổ phiếu là một loại chứng khoán vốn. Điều này có nghĩa là khi bạn mua cổ phiếu, bạn đang cung cấp vốn cho công ty và trở thành một phần sở hữu của công ty đó. Khác với chứng khoán nợ như trái phiếu, khi bạn mua trái phiếu, bạn đang cho công ty vay tiền và công ty sẽ trả lại bạn cả gốc lẫn lãi theo thời gian. Với cổ phiếu, bạn không được đảm bảo sẽ nhận lại số tiền ban đầu mà lợi nhuận của bạn sẽ phụ thuộc vào tình hình hoạt động và giá trị của công ty trên thị trường.
Cổ phiếu thường (cổ phiếu phổ thông)
Đây là loại cổ phiếu phổ biến nhất mà bạn thường thấy trên thị trường. Người sở hữu cổ phiếu thường có quyền tham gia vào các cuộc họp đại hội cổ đông, có quyền biểu quyết các vấn đề quan trọng của công ty (ví dụ như bầu ban quản trị, thông qua kế hoạch kinh doanh), và được chia cổ tức nếu công ty có lợi nhuận. Tuy nhiên, trong trường hợp công ty phá sản, những người sở hữu cổ phiếu thường sẽ được thanh toán cuối cùng sau khi đã trả hết nợ cho các chủ nợ và những người sở hữu cổ phiếu ưu đãi.
Cổ phiếu ưu đãi
Ngược lại với cổ phiếu thường, cổ phiếu ưu đãi mang lại một số quyền lợi ưu tiên hơn cho người sở hữu. Ví dụ, người sở hữu cổ phiếu ưu đãi thường được nhận cổ tức với tỷ lệ cố định và được ưu tiên thanh toán trước những người sở hữu cổ phiếu thường trong trường hợp công ty giải thể hoặc phá sản. Tuy nhiên, họ thường không có quyền biểu quyết trong các vấn đề của công ty. Cổ phiếu ưu đãi có thể được coi là một hình thức lai giữa cổ phiếu thường và trái phiếu.
Sự khác biệt giữa cổ phiếu thường và cổ phiếu ưu đãi
| Đặc điểm | Cổ phiếu thường (Phổ thông) | Cổ phiếu ưu đãi |
| Quyền biểu quyết | Có | Thường không |
| Cổ tức | Không cố định, tùy thuộc lợi nhuận | Thường cố định |
| Ưu tiên thanh toán khi phá sản | Sau cổ phiếu ưu đãi và chủ nợ | Trước cổ phiếu thường |
Các yếu tố ảnh hưởng đến giá cổ phiếu mà bạn cần biết
Giá cổ phiếu trên thị trường không đứng yên một chỗ mà luôn biến động theo thời gian. Có rất nhiều yếu tố tác động đến giá cổ phiếu, và việc hiểu được những yếu tố này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt hơn.
Kết quả kinh doanh của công ty
Đây là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến giá cổ phiếu. Nếu công ty làm ăn có lãi, doanh thu và lợi nhuận tăng trưởng tốt, thì thường giá cổ phiếu của công ty đó cũng sẽ tăng lên. Ngược lại, nếu công ty gặp khó khăn, thua lỗ, thì giá cổ phiếu có thể giảm.
Ví dụ thực tế: Nếu một công ty sản xuất điện thoại thông minh tung ra một mẫu điện thoại mới được người tiêu dùng đón nhận nồng nhiệt, doanh số bán hàng tăng vọt, lợi nhuận của công ty chắc chắn sẽ tăng lên, và điều này thường sẽ kéo theo giá cổ phiếu của công ty tăng theo.
Tình hình kinh tế vĩ mô
Các yếu tố kinh tế vĩ mô như tốc độ tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát, lãi suất ngân hàng, tỷ giá hối đoái… cũng có tác động lớn đến thị trường chứng khoán nói chung và giá cổ phiếu nói riêng.
Ví dụ: Khi nền kinh tế tăng trưởng ổn định, người dân có xu hướng chi tiêu nhiều hơn, các doanh nghiệp cũng hoạt động hiệu quả hơn, điều này thường tạo ra một môi trường thuận lợi cho thị trường chứng khoán phát triển. Ngược lại, khi nền kinh tế gặp suy thoái, các nhà đầu tư thường trở nên thận trọng hơn và có thể bán bớt cổ phiếu, dẫn đến giá cổ phiếu giảm.
Yếu tố cung và cầu trên thị trường
Giống như bất kỳ loại hàng hóa nào khác, giá cổ phiếu cũng chịu sự tác động của quy luật cung và cầu. Nếu có nhiều người muốn mua một cổ phiếu hơn là muốn bán, thì giá cổ phiếu đó sẽ có xu hướng tăng. Ngược lại, nếu có nhiều người muốn bán hơn là muốn mua, thì giá sẽ giảm.
Ví dụ: Một cổ phiếu của một công ty công nghệ mới nổi có tiềm năng phát triển lớn có thể thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư, dẫn đến nhu cầu mua tăng cao và đẩy giá cổ phiếu lên.
Tin tức và sự kiện đặc biệt
Các tin tức và sự kiện liên quan đến công ty (ví dụ như thay đổi ban lãnh đạo, ra mắt sản phẩm mới, ký kết hợp đồng lớn…) hoặc các sự kiện chính trị, xã hội quan trọng cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư và do đó tác động đến giá cổ phiếu.
Ví dụ: Một thông tin bất lợi về sản phẩm của công ty (ví dụ như lỗi kỹ thuật nghiêm trọng) có thể khiến nhà đầu tư lo ngại và bán tháo cổ phiếu, dẫn đến giá giảm mạnh.
Tâm lý nhà đầu tư
Đôi khi, giá cổ phiếu có thể bị ảnh hưởng bởi tâm lý chung của thị trường, hay còn gọi là hội chứng đám đông. Khi thị trường hưng phấn, nhiều người đổ xô đi mua cổ phiếu, đẩy giá lên cao, đôi khi vượt quá giá trị thực của công ty. Ngược lại, khi thị trường bi quan, nhiều người lại vội vã bán tháo, khiến giá cổ phiếu giảm sâu.
Tại sao nhà đầu tư lại quan tâm đến cổ phiếu? Lợi ích và rủi ro
Đầu tư vào cổ phiếu là một hình thức đầu tư phổ biến và hấp dẫn đối với nhiều người, nhưng nó cũng đi kèm với những lợi ích và rủi ro nhất định.
Lợi ích khi đầu tư vào cổ phiếu
- Cơ hội tăng trưởng vốn: Nếu bạn chọn đúng cổ phiếu của những công ty có tiềm năng phát triển tốt, giá cổ phiếu của bạn có thể tăng trưởng đáng kể theo thời gian, mang lại lợi nhuận cao.
- Cổ tức: Nhiều công ty có chính sách chia cổ tức định kỳ cho các cổ đông từ lợi nhuận mà công ty kiếm được. Đây là một nguồn thu nhập thụ động hấp dẫn cho các nhà đầu tư.
- Quyền biểu quyết: Với cổ phiếu thường, bạn có quyền tham gia vào các quyết định quan trọng của công ty thông qua việc biểu quyết tại đại hội cổ đông.
Rủi ro khi đầu tư vào cổ phiếu
- Rủi ro thị trường: Giá cổ phiếu có thể biến động mạnh theo tình hình chung của thị trường chứng khoán. Khi thị trường đi xuống (thị trường con gấu), hầu hết các cổ phiếu đều có xu hướng giảm giá.
- Rủi ro doanh nghiệp: Nếu công ty mà bạn đầu tư gặp khó khăn trong hoạt động kinh doanh, thua lỗ hoặc thậm chí phá sản, giá cổ phiếu của công ty đó có thể giảm mạnh hoặc về 0, khiến bạn mất toàn bộ số tiền đã đầu tư.
- Rủi ro thanh khoản: Đôi khi, việc mua hoặc bán một số loại cổ phiếu có thể gặp khó khăn do không có đủ người mua hoặc người bán trên thị trường, đặc biệt là đối với các cổ phiếu của các công ty có quy mô nhỏ hoặc ít được giao dịch.
- Rủi ro lạm phát: Mặc dù cổ phiếu thường được coi là một kênh đầu tư có khả năng chống lại lạm phát, nhưng trong một số trường hợp, lạm phát cao có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận của các công ty và do đó làm giảm giá cổ phiếu.
Hướng dẫn từng bước mua và bán cổ phiếu cho người mới bắt đầu
Nếu bạn đã hiểu rõ về cổ phiếu và muốn bắt đầu thử sức với việc đầu tư, dưới đây là hướng dẫn từng bước cơ bản dành cho bạn:
Bước 1: Tìm hiểu và lựa chọn công ty chứng khoán uy tín
Để có thể giao dịch cổ phiếu, bạn cần phải mở một tài khoản tại một công ty chứng khoán được cấp phép hoạt động tại Việt Nam. Hãy tìm hiểu kỹ về các công ty chứng khoán, so sánh về phí giao dịch, nền tảng giao dịch, dịch vụ hỗ trợ khách hàng… để chọn ra công ty phù hợp với nhu cầu của bạn. Một số công ty chứng khoán uy tín tại Việt Nam mà bạn có thể tham khảo như SSI, VNDirect, HSC, Mirae Asset…
Bước 2: Mở tài khoản giao dịch chứng khoán
Sau khi đã chọn được công ty chứng khoán, bạn cần tiến hành thủ tục mở tài khoản giao dịch. Thông thường, bạn sẽ cần cung cấp các giấy tờ tùy thân như chứng minh nhân dân/căn cước công dân, và thực hiện theo hướng dẫn của công ty chứng khoán (có thể là trực tiếp tại quầy giao dịch hoặc trực tuyến).
Bước 3: Nạp tiền vào tài khoản chứng khoán
Sau khi tài khoản của bạn được kích hoạt, bạn cần nạp tiền vào tài khoản này để có thể mua cổ phiếu. Bạn có thể nạp tiền thông qua nhiều hình thức khác nhau như chuyển khoản ngân hàng, ví điện tử…
Bước 4: Tìm hiểu thông tin về cổ phiếu bạn muốn mua
Đây là một bước cực kỳ quan trọng. Đừng bao giờ mua cổ phiếu theo lời đồn hoặc chỉ vì thấy người khác mua. Hãy dành thời gian nghiên cứu về công ty mà bạn muốn đầu tư, tìm hiểu về tình hình tài chính, kế hoạch kinh doanh, tiềm năng phát triển trong tương lai… Bạn có thể tìm kiếm thông tin này trên trang web của công ty, các trang tin tức tài chính, báo cáo phân tích của các công ty chứng khoán…
Bước 5: Thực hiện lệnh mua cổ phiếu
Sau khi đã chọn được cổ phiếu muốn mua và quyết định số lượng, bạn sẽ thực hiện lệnh mua trên nền tảng giao dịch của công ty chứng khoán. Bạn cần chú ý đến các thông tin như mã cổ phiếu, số lượng, giá mua (bạn có thể đặt lệnh theo giá thị trường hoặc đặt một mức giá cụ thể mà bạn muốn mua).
Bước 6: Theo dõi danh mục đầu tư và quản lý rủi ro
Sau khi mua cổ phiếu, bạn cần thường xuyên theo dõi diễn biến giá cổ phiếu và tình hình hoạt động của công ty. Đồng thời, bạn cũng cần có chiến lược quản lý rủi ro phù hợp, ví dụ như không nên “bỏ tất cả trứng vào một giỏ” mà nên đa dạng hóa danh mục đầu tư, phân bổ vốn vào nhiều loại cổ phiếu khác nhau để giảm thiểu rủi ro.
Bước 7: Thực hiện lệnh bán cổ phiếu khi cần
Khi bạn muốn chốt lời hoặc cần tiền, bạn có thể thực hiện lệnh bán cổ phiếu trên nền tảng giao dịch. Tương tự như lệnh mua, bạn cần nhập các thông tin về mã cổ phiếu, số lượng và giá bán (theo giá thị trường hoặc đặt một mức giá cụ thể).
Những lưu ý quan trọng dành cho người mới bắt đầu đầu tư cổ phiếu
Đầu tư cổ phiếu có thể mang lại lợi nhuận hấp dẫn, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Dưới đây là một số lời khuyên dành cho những người mới bắt đầu:
- Nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đầu tư: Đừng bao giờ đầu tư mù quáng mà hãy tìm hiểu thật kỹ về công ty và thị trường.
- Đầu tư với số tiền nhàn rỗi: Chỉ nên đầu tư số tiền mà bạn không cần dùng đến trong ngắn hạn để tránh áp lực phải bán cổ phiếu khi thị trường đi xuống.
- Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Không nên tập trung đầu tư vào một vài cổ phiếu mà hãy phân tán vốn vào nhiều loại cổ phiếu khác nhau để giảm thiểu rủi ro.
- Đầu tư dài hạn: Thị trường chứng khoán có thể có những biến động ngắn hạn, nhưng về dài hạn, giá cổ phiếu thường có xu hướng tăng theo sự phát triển của doanh nghiệp và nền kinh tế. Hãy kiên nhẫn và có tầm nhìn dài hạn.
- Kiên nhẫn và kỷ luật: Đừng quá lo lắng khi thị trường có những điều chỉnh giảm. Hãy giữ vững kỷ luật và tuân thủ theo chiến lược đầu tư đã đặt ra.
- Cập nhật thông tin thị trường thường xuyên: Theo dõi tin tức về kinh tế, chính trị và các sự kiện có thể ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán.
- Tìm kiếm sự tư vấn từ chuyên gia (nếu cần): Nếu bạn cảm thấy bối rối hoặc không chắc chắn về quyết định đầu tư của mình, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia tài chính hoặc những người có kinh nghiệm trên thị trường chứng khoán.
Kinh nghiệm thực tế từ những nhà đầu tư cổ phiếu thành công
Có rất nhiều câu chuyện về những nhà đầu tư thành công trên thị trường chứng khoán, từ những người nổi tiếng như Warren Buffett đến những nhà đầu tư cá nhân bình thường. Điểm chung của họ là sự kiên trì, kỷ luật, khả năng nghiên cứu và phân tích thông tin, cũng như tầm nhìn dài hạn.
Ví dụ: Một nhà đầu tư tên là A bắt đầu đầu tư vào cổ phiếu từ khi còn trẻ với một số vốn nhỏ. Anh ta luôn dành thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng về các công ty trước khi quyết định đầu tư và kiên nhẫn nắm giữ những cổ phiếu tiềm năng trong nhiều năm. Nhờ đó, sau một thời gian dài, khối tài sản của anh ta đã tăng lên đáng kể. Câu chuyện của anh A cho thấy rằng, với sự kiên trì và kiến thức đúng đắn, bất kỳ ai cũng có thể thành công trên thị trường chứng khoán.
Kết luận: Cổ phiếu có phải là kênh đầu tư phù hợp với bạn?
Vậy là chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về cổ phiếu là gì và những điều cơ bản liên quan đến việc đầu tư vào cổ phiếu. Hy vọng rằng, với những thông tin này, bạn đã có cái nhìn rõ ràng hơn về loại hình đầu tư này.
Việc đầu tư vào cổ phiếu có thể là một cách hiệu quả để gia tăng tài sản của bạn trong dài hạn, nhưng nó cũng đòi hỏi bạn phải có kiến thức, sự kiên nhẫn và khả năng chấp nhận rủi ro. Hãy cân nhắc kỹ lưỡng tình hình tài chính và mục tiêu đầu tư của bản thân trước khi đưa ra quyết định bạn nhé. Chúc bạn thành công trên con đường đầu tư!
